Прывілей на Майдэборскае права 1792 року

Малюнак герба Гарадное ў тэксьце
Прывілею 1792 року

У 1776 року пад ціскам Расеі было скасаванае Майдэборскае права для ўсіх невялікіх местаў і мястэчак Вялікага княства Літоўскага. Адразу ж мяйсцовыя магнаты паспрабавалі выкарыстаць гэта, павялічыўшы падаткі і накінуўшы дадатковыя павіннасьці на раней вольных мяшчан. Гарадэнцы адмовіліся выконваць новы інвэнтар, зьвярнуўшыся ў суды і атрымаўшы ў 1784 аберагальны ліст ад караля. Чатырохгадовы Сойм Рэчы Паспалітае 1788-1792 распачаў доўгачаканыя рэформы дзяржаўнага ўладкаваньня. 18 красавіка 1791 року быў прыняты закон пра месты, а 3 траўня – Канстытуцыя. Гэтыя законы фактычна далучалі мяшчан да палітычнага стану краіны, ураўноўваючы іх у правох са шляхтаю. У выкананьне гэтых нарматыўных актаў 17 сакавіка 1792 Гарадная пасьпела зноў атрымаць Майдэборскае права ў ліку 74 мястэчак Вялікага княства Літоўскага і адзіная ў Пінскім павеце. Прыводжу тэкст гэтага Прывілею паралельна па-польску, як у арыґінале[1], так і ў маім перакладзе на беларускую.

Летапіс Гарадное

Пачатак Гарадное губляецца ў сівой даўніне. Паводле вусных паданьняў саміх гарадэнцаў яна была заснаваная больш за тысячу гадоў таму ў часы Ўладзімера Вялікага.[1] Мейсца на пясчанай высьпе сярод бяскрайняга і непраходнага балота Марочнае на пінскім Зарэччы было выдатным для пабудовы ўмацаванага гораду (адсюль назва Гарадная, у старых дакумэнтах Городно), цяжкадаступнага для шматлікіх ворагаў. На карысьць кіеўскага паходжаньня гаворыць унікальная гарадэнская мікрамова з паўмяккімі зычнымі і галосным гукам, які раней пазначаўся літарай “ѣ”.  На думку дасьледнікаў, гэтыя моўныя рысы былі ўласьцівыя афіцыйнай мове Кіеўскае Русі.[2] 

Пачатак

Гісторыя Беларусі складаецца з гісторыяў асобных населеных пунктаў, якія існавалі тут. Месты, мястэчкі, вёскі... Так сталася, што вялікім местам заўсёды найбольшая ўвага. У іх жылі каралі, адбываліся соймы, пісаліся законы, будаваліся палацы. Багата ведаем мы пра месты і мястэчкі, дый нават і вёскі, якія належалі магнатам, дзякуючы іхным фамільным зборам. Але былі на Беларусі мястэчкі, якія мелі цікавую гісторыю, амаль што не адлюстраваную ў дзяржаўных і магнацкіх дакумэнтах. Дзякуючы самакіраваньню, такія мястэчкі самі вялі свае гаспадарчыя і судовыя справы, мелі сваю ратушу і мескую канцылярыю. Калі ратуша гарэла ў адной з частых войнаў, разам зь ёю гінула і гісторыя мястэчка.