 |
| Мужчына на здымку - Іцхак Губерман, гандляр з Гарадной |
Асноўны матэрыял для цяперашняе
працы дало даследаванне жыдоўскага насельніцтва мястэчка Гарадной шляхам
анкетавання, скіраванага да кожнае асобнае сям’і (гаспадарчае суполкі).
Пытанні анкеты тычыліся
прафесійных дачыненняў, крыніц утрымання, працы сямейнікаў і іншых звязаных з
тым праблем. Даследаванне не мела на мэце схематычнае тлумачэнне прафесійнае
структуры, а высвятленне крыніц утрымання; бо мы лічыліся з тым, што асабліва ў
малым мястэчку адна і тая ж асоба часта чэрпае ўтрыманне з колькіх крыніц і
залічэнне яе да аднае прафесіі без уліку іншых заняткаў, якімі займаюцца,
адносна крыніц даходу, было б спрашчэннем жывое рэчаіснасці.
Даследаванні былі праведзеныя ў
15 малых мясцовасцях, мястэчках, у якіх колькасць жыдоўскіх сямей вагаецца ў
межах ад 100 да 200.
Сабраны матэрыял яшчэ не цалкам
апрацаваны, таму агалошваем пакуль што вынікі для аднаго мястэчка, здаючы сабе
справу ў тым, што можа найцікавейшыя высновы паявяцца толькі пры параўнанні
вынікаў поўнага даследавання. Дадзеныя для самой Гарадной не даюць падставы для
шырокіх абагульненняў, аднак могуць быць нагодаю для вывучэння эканамічных
дачыненняў жыдоўскага насельніцтва мястэчак, даследаваннем якіх дагэтуль у
Польшчы мала займаліся.
Характарыстыка мясцовасці
Гарадная ляжыць у Столінскай
гміне, у Столінскім павеце на Палессі, на адлегласці 30 км ад Століна, 45 км ад
Пінска, а таксама 45 км ад Дубровіцы, места на Валыні. З тымі гарадамі Гарадную
лучаць грунтовыя дарогі, брукаванае дарогі мястэчка не мае. Найбліжэйшая
чыгуначная станцыя – Гарынь, аддаленая ад Гарадной на 24 км. Найчасцей ужываным
сродкам перамяшчэння ў асабістым і таварным руху ёсць сялянскія фурманкі.
 |
| Цэнтр Гарадной у 1930-х |
Гарадная – гэта не горад у
адміністрацыйным сэнсе: яна ўваходзіць у склад вясковае гміны Столін.
Размяшчэнне Гарадной у непрамысловым наваколлі, пасярод бедных
беларуска-польскіх вёсак, ёсць прычынаю таго, што мястэчка не трымае жвавага
злучэння з суседнімі мясцовасцямі, што няма жвавага абмену паміж вёскаю і мястэчкам.
З гэтага гледзішча Гарадная падобная да багата якіх мястэчак, раскіданых па
Палессі, асабліва ў ягоных усходніх паветах. Як і ў іншых гэтага тыпу мястэчках,
тут няма прамысловых прадпыемстваў, калі не лічыць 2 паравыя млыны і прымітыўную
цагельню, якія не могуць заняць вялікае колькасці працоўных рук. Гарадную
адрознівае развітае ад вельмі даўніх часоў ганчарства, якое ўзнікла дзякуючы
прысутным на месцы багатым пакладам тугаплаўкіх глін.[1]
Жыдоўскае насельніцтва
Паводле перапісу насельніцтва з
1921 г. Гарадная налічвала 2597 жыхароў, якія паводле веравызнанняў дзяліліся
наступным чынам: праваслаўнае веравызнанне – 2007; рыма-каталіцкае – 7;
майсеевае – 583. Перапіс насельніцтва з 1931 года не паказвае прыросту
насельніцтва: падчас перапісу насельніцтва складалася з 2501 асобы, у тым ліку жыдоўскае
насельніцтва 593, альбо 23.7%. Анкетавае даследаванне, праведзенае ў снежні
1934 г., паказала 598[2]
жыдоў. Хаця жыды складаюць не набагата большую за 1/5 частку ўсяго насельніцтва, яны аднак ёсць
праўдзівым гарадскім элементам: займаюцца рамяством і гандлем, тады калі
хрысціянскае насельніцтва жыве пераважна з земляробства, а часткова з
распаўсюджанага ў Гарадной вырабу гаршкоў.
Структуру жыдоўскага насельніцтва
паводле веку, полу і грамадзянскага стану паказвае наступная табліца:
Табліца 1. Падзел жыдоўскага насельніцтва Гарадной паводле веку і
грамадзянскага стану.
Век
|
Агулам
|
У тым ліку
|
||||||||||
У вольным стане
|
Жан./замужам
|
Ва ўдовім стане
|
||||||||||
усе
|
муж.
|
каб.
|
усе
|
муж.
|
каб.
|
усе
|
муж.
|
каб.
|
усе
|
муж.
|
каб.
|
|
разам
|
598
|
299
|
299
|
355
|
172
|
183
|
212
|
106
|
106
|
31
|
21
|
10
|
Да 5
|
56
|
29
|
27
|
56
|
29
|
27
|
||||||
6
|
20
|
8
|
12
|
20
|
8
|
12
|
||||||
7
|
11
|
5
|
6
|
11
|
5
|
6
|
||||||
8
|
25
|
9
|
16
|
25
|
9
|
16
|
||||||
9
|
15
|
11
|
4
|
15
|
11
|
4
|
||||||
10
|
20
|
11
|
9
|
20
|
11
|
9
|
||||||
11
|
15
|
12
|
3
|
15
|
12
|
3
|
||||||
12
|
19
|
5
|
14
|
19
|
5
|
14
|
||||||
13
|
12
|
6
|
6
|
12
|
6
|
6
|
||||||
14
|
9
|
7
|
2
|
9
|
7
|
2
|
||||||
15
|
5
|
1
|
4
|
5
|
1
|
4
|
||||||
16
|
11
|
6
|
5
|
11
|
6
|
5
|
||||||
17
|
7
|
2
|
5
|
7
|
2
|
5
|
||||||
18
|
24
|
11
|
13
|
24
|
11
|
13
|
||||||
19
|
8
|
4
|
4
|
8
|
4
|
4
|
||||||
20
|
11
|
8
|
3
|
11
|
8
|
3
|
||||||
21
|
10
|
7
|
3
|
10
|
7
|
3
|
||||||
22-24
|
42
|
19
|
23
|
38
|
17
|
21
|
4
|
2
|
2
|
|||
25-29
|
48
|
14
|
34
|
33
|
10
|
23
|
15
|
4
|
11
|
|||
30-39
|
91
|
43
|
48
|
5
|
2
|
3
|
81
|
38
|
43
|
5
|
3
|
2
|
40-49
|
47
|
27
|
20
|
1
|
1
|
–
|
45
|
26
|
19
|
1
|
–
|
1
|
50-59
|
32
|
15
|
17
|
–
|
–
|
–
|
28
|
12
|
16
|
4
|
3
|
1
|
60-69
|
39
|
23
|
16
|
–
|
–
|
–
|
32
|
20
|
12
|
7
|
3
|
4
|
70 і старэй
|
21
|
16
|
5
|
–
|
–
|
–
|
7
|
4
|
3
|
14
|
12
|
2
|
Нармальна колькасць мужчын бывае
меншаю ад колькасці жанчын, у Гарадной абедзве лічбы супадаюць. Неаднолькава
аднак гэтая адносіна складваецца ў паасобных узроставых групах. Так напрыклад у
веку да 14 гадоў маецца на 103 мужчыны 99 жанчын, ад 15 да 39 гадоў ёсць на 115
мужчын 142 жанчыны, а ў веку вышэй за 40 год – на 81 мужчыну адно 58 жанчын.
Вялікая перавага колькасці мужчын у старэйшых узроставых групах тым дзіўней,
што ўвогуле ў старэйшых аднагодкаў нармальна ёсць адносна больш жанчын.[3]
Табліца 1 падае таксама жыдоўскае
насельніцтва Гарадной паводле грамадзянскага стану. Як бачна, да шлюбаў ідуць
адносна позна. Да 22 год няма аніводнае асобы ў жанатым/замужнім стане. У групе веку 25 – 29 на 48
асоб ёсць 15 у жанатым/замужнім
стане, а 33 вольных; на 34 жанчыны гэтае групы ёсць толькі 11 замужніх. Нават у
веку 30 – 39 маецца вольныя 2 мужчыны і 3 жанчыны.
.jpg) |
| Tova Eisenberg (Lieberman), (1909-1989), нараджэнка Гарадной |
 |
| Блюма Дрыжун (1921-1943), дачка Давіда і Эстэр |
Далёка ад нармальнай адносіны
складаюць колькасці мужчын і жанчын ва ўдовым стане. Увогуле колькасць удоў
моцна перавышае колькасць удаўцоў. Паводле перапісу 1921 было на Палессі ва
ўдовым стане 5852 жанчыны і 1623 мужчыны майсеевае веры, альбо на аднаго ўдаўца
даводзілася звыш 3.6 удоў. У Гарадной маецца на 31 ўдаўца 10 ўдоў; разведзеных
няма зусім.
У Гарадной ёсць 122 сям’і [4].
Яны падзяляюцца паводле прафесіі галавы сям’і, а таксама колькасці асоб у
сям’і, наступным чынам:
(Глядзі табл. 2).
У сярэднім на 1 сям’ю прыпадае
4.9 асоб, у рамястве 5, а ў гандлі 4.1 асоб. Розніца паміж гандлем і рамяством
ёсць сур’ёзная і выяўляецца яшчэ выразней пры параўнанні колькасці сямей з
лікам асоб да 4 уключна і звыш 4. Аказваецца, што на 74 сям’і рамеснікаў ёсць
31 з лікам асоб да 4, або 42%, рэшта, 43 сям’і, г.зн. 58%, ёсць з лікам асоб звыш
4; сярод сямей, якія жывуць з гандлю, ёсць на агульную колькасць 32 сямей 19 з
лікам асоб да 4, або 60%, а 13 (40%) налічвае звыш 4 асоб.
Табліца 2. Сямейныя суполкі паводле колькасці асоб і прафесіі (галавы
сям’і)
Прафесія
|
Разам
|
Колькасць асоб у гаспадарцы
|
|||||||||
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
6
|
7
|
8
|
9
|
10 і больш
|
||
Разам
|
122
|
1
|
16
|
18
|
20
|
24
|
15
|
15
|
9
|
3
|
1
|
Рамяство
|
74
|
9
|
9
|
13
|
13
|
9
|
10
|
7
|
3
|
1
|
|
Гандаль
|
32
|
1
|
6
|
6
|
6
|
6
|
3
|
2
|
2
|
||
Камунікацыя
|
4
|
1
|
1
|
2
|
|||||||
Вольныя прафесіі
|
5
|
1
|
2
|
2
|
|||||||
Іншыя
|
7
|
1
|
2
|
1
|
2
|
1
|
|||||
Эканамічная структура жыдоўскага насельніцтва
Калі ўлічым толькі прафесію
галавы сям’і, то атрымаем:
У рамястве (прамысловасці) – 74 сям’і (60.7%)
У гандлі – 32 сям’і (26.2%)
У іншых прафесіях – 16 сямей (13.1%)
Разам – 122 сям’і (100%)
Падзел усяго жыдоўскага
насельніцтва, актыўных і пасіўных у прафесіі, дае наступныя лічбы:
Рамяство (і прамысловасць) – 387 асоб (65.7%)
Гандаль – 138 асоб (23.4%)
Іншыя прафесіі – 64 асобы (10.9%)
Разам – 589[5]
асоб (100%)
[Прааналізуем] асобна кожную
групу.
(Глядзі табл. 3).
Табліца 3. Прафесійна актыўныя і пасіўныя ў рамястве (і прамысловасці)
Тып прафесіі
|
Агулам
|
Прафесійна актыўныя
|
Пасіўныя
|
||||||||
Усе
|
М.
|
Ж.
|
Усе
|
М.
|
З іх сам.
|
Ж.
|
З іх сам.
|
Усе
|
М.
|
Ж.
|
|
Разам
|
387
|
196
|
191
|
128
|
101
|
88
|
27
|
24
|
230
|
95
|
164
|
Кравецтва
|
51
|
27
|
24
|
14
|
14
|
12
|
–
|
–
|
37
|
13
|
24
|
Краўчыхі і швачкі
|
26
|
–
|
26
|
26
|
–
|
–
|
26
|
24
|
–
|
–
|
–
|
Выраб шапак
|
4
|
3
|
1
|
3
|
3
|
2
|
–
|
–
|
1
|
–
|
1
|
Шавецтва
|
26
|
57
|
39
|
21
|
21
|
19
|
–
|
–
|
75
|
36
|
39
|
Выраб халяў
|
10
|
3
|
7
|
2
|
2
|
2
|
–
|
–
|
8
|
1
|
7
|
Сталярства
|
47
|
27
|
20
|
19
|
19
|
17
|
–
|
–
|
28
|
8
|
20
|
Цяслярства
|
7
|
3
|
4
|
1
|
1
|
1
|
–
|
–
|
6
|
2
|
4
|
Стальмахоўства[6]
|
2
|
2
|
–
|
1
|
1
|
1
|
–
|
–
|
1
|
1
|
–
|
Кавальства
|
48
|
28
|
20
|
20
|
20
|
14
|
–
|
–
|
28
|
8
|
20
|
Жывапіс
|
1
|
1
|
–
|
1
|
1
|
1
|
–
|
–
|
–
|
–
|
–
|
Дахарства
|
2
|
1
|
1
|
1
|
1
|
1
|
–
|
–
|
1
|
–
|
1
|
Інтралігатарства[7]
|
1
|
1
|
–
|
1
|
1
|
1
|
–
|
–
|
–
|
–
|
–
|
Млынарства
|
10
|
7
|
3
|
3
|
3
|
3
|
–
|
–
|
7
|
4
|
3
|
Смалярні
|
3
|
1
|
2
|
1
|
1
|
1
|
–
|
–
|
2
|
–
|
2
|
Паліванне гаршкоў
|
75
|
34
|
41
|
14
|
13
|
13
|
1
|
–
|
61
|
21
|
40
|
Іншыя[8]
|
4
|
1
|
3
|
–
|
–
|
–
|
–
|
–
|
4
|
1
|
3
|
[Пададзеная] табліца [дэталізуе]
ўсе існыя [..] прафесіі (у прамысловасці і рамястве), з якіх насельніцтва [...]
свае даходы. Як паказвае табліца, прамысловасць абмяжоўваецца выключна млынамі
і смалярнямі[9].
Рамесныя майстэрні працуюць выключна для рынку Гарадной і ваколічных вёсак.
Найбольш маецца шавецкіх майстэрань (19), з якіх жыве 96 асоб.
Другое месца паводле колькасці
асоб, якія жывуць з гэтай прафесіі, займае паліванне гаршкоў, дзякуючы якому,
зрэшты, Гарадная і яе ваколіцы вядомыя.
Выраб гаршкоў лепшага гатунку дзеліцца
на два этапы: сяляне-палешукі лепяць гаршкі і выпальваюць іх у адмысловых
печах, тады толькі высушаныя гаршкі пакрываюцца паліваю і выпальваюцца. Першаю
дзейнасцю (лепкаю гаршкоў) займаюцца сяляне-палешукі, пакрыццём паліваю, альбо
т. зв. «паліваннем», займаліся дагэтуль выключна жыды. Астатнім часам сяляне
самі бяруцца за паліванне. Адбываецца гэта ў сувязі з набыццём ганчарамі
гандлёвых функцый: сяляне самі развозяць гаршкі па кірмашах.[10]
Паліўнікі развозяць гаршкі па кірмашах і рынках у Хомску, Дарагічыне, Пінску,
Янаве, часам нават дасягаючы Берасця, Ковеля і Роўна; таксама яны прадаюць
гаршкі крамнікам. Паводле ацэнак мясцовых паліўнікоў вываз гаршкоў цягам года ў
іншыя гарады складае блізка 10 тысяч вазоў (за воз гаршкоў бярэцца ў сярэднім
ад 30–40 зл.).
 |
| Гандаль гаршкамі ў мястэчку Вішнявец на Валыні |
Як вынікае з анкеты ў Гарадной
ёсць 13 паліўнікоў, а жыве з гэтага занятку 75 асоб. Анкета з 1925 г.[11]
выявіла малую агульную колькасць паліўнікоў у Гарадной, агулам двух, фактычны
лік тых майстэрань ёсць і быў набагата вышэйшы; апроч жыдоўскіх ёсць таксама
нежыдоўскія майстэрні.
Заўважнаю ў колькасным вымярэнні
ёсць кавальская прафесія, у якой працуе 14 саматужнікаў, сталярства, у якім
ёсць 17 прафесійна актыўных саматужнікаў, і кравецтва. Заслугоўвае на ўвагу
факт, што сярод 27 ўвогуле прафесійна актыўных кабет, кравецтвам і шыццём
бялізны займаецца 26.
У рамястве і прамысловасці
прафесійна актыўных ёсць 128 асоб, на іхнім утрыманні ёсць 259 асоб, гэта
значыць адзін працаўнік утрымлівае апроч сябе 2 асобы. У асобных прафесіях
гэтая адносіна выглядае па-рознаму, прывядзем адно найраспаўсюджаныя прафесіі:
у шавецтве складае 1:3.5; у сталярстве – 1:1.5; у кавальстве – 1:1.4; сярод
паліўнікоў адносіна складае 1:4.3. Гэтая адносіна застаецца ў сувязі з векам
занятых у паасобных прафесіях. Сярод паліўнікоў і шаўцоў ёсць старэйшы элемент,
чым сярод краўцоў і сталяроў. Калі за мяжу маладога веку прымем 30 гадоў, то
акажацца, што сярод паліўнікоў няма аніводнага ніжэй за гэтую мяжу, сярод
краўцоў (мужчын і кабет) адсотак маладых складае 62%, сярод шаўцоў 25%, сярод
сталяроў 59% і сярод кавалёў 45%. Розная структура веку прафесійна актыўных у
паасобных прафесіях можа служыць таксама як унёсак для характарыстыкі
прывабнасці гэтых заняткаў для моладзі.
Амаль што ўсе прафесійна занятыя
ў рамястве – гэта саматужныя ўладальнікі майстэрань: сярод 128 прафесійна актыўных
ёсць толькі 16 асоб несаматужных, то бок з памочнікамі з ліку сямейнікаў або з працаўнікамі-наймітамі.
Калі параўноўваць, то найболей несаматужных ёсць у кавальстве: з 14 актыўных –
5 саматужнікаў. Як бачым, гэта ўвогуле вельмі дробныя майстэрні, большасць
майстэрань не выкупляе прамысловых пасведчанняў. Сярод 88 прафесійна актыўных
асоб, саматужных у рамястве і прамысловасці, выкупіла прамысловыя пасведчанні
на 1933 год адно 25 прадпрыемстваў.[12]
Падзяляюцца яны наступным чынам:
Тып
прадпрыемства
|
Кат. VIII
|
Кравецтва
Выраб шапак
Шавецтва
Выраб халяў
Кавальства
Сталярства
Лакаванне
Паліванне гаршкоў
Сячкарня
Прасярка
Млыны
|
1
1
1
1
5
2
2
5
2
1
2
|
Разам
|
23[13]
|
Акрамя таго, былі яшчэ 2 прадпрыемствы
лясной гаспадаркі: адно VII катэгорыі, а другое VI-ай. На ўвагу заслугоўвае факт, што Гарадная не мае аніводнае
цырульні, аніводнае пякарні. Як вядома, на Палессі нават насельніцтва большых
гарадоў (Пінск, Берасце) вельмі часта не карыстаецца паслугамі пекара і само
выпякае сабе хлеб. У Гарадной крамнікі выпякаюць у хаце час ад часу малыя
колькасці печыва і прадаюць яго ва ўласных крамах.
Беднасць ваколічных сялян і з’яўленне
ў прылеглых вёсках мноства вясковых крам, нізкая ступень патрэб жыхароў самой
Гарадной, недахоп добрага чыгуначнага злучэння – прычына таго, што гандаль у
Гарадной вельмі слаба развіты. Значна пагаршаюць сітуацыю брак рынкавых дзён у
Гарадной.
Колькасць і структуру жыдоўскага
насельніцтва ў Гарадной, якое жыве з гандлю, паказвае наступная табліца.
Табліца 4. Падзел жыдоўскага
насельніцтва, якое ўтрымліваецца з гандлю, паводле галін
Тып галіны
|
Агулам
|
Прафесійна актыўныя
|
Пасіўныя
|
||||||||
Усе
|
М.
|
Ж.
|
Усе
|
М.
|
З іх сам.
|
Ж.
|
З іх сам.
|
Усе
|
М.
|
Ж.
|
|
Разам
|
138
|
64
|
74
|
41
|
39
|
35
|
2
|
–
|
97
|
25
|
72
|
Харчовая і мануфактура
|
52
|
21
|
31
|
14
|
13
|
12
|
1
|
–
|
38
|
8
|
30
|
Віно, гарэлка і латарэі
|
7
|
3
|
4
|
1
|
1
|
1
|
–
|
–
|
6
|
2
|
4
|
Дробны пераносны гандаль
|
22
|
14
|
8
|
10
|
9
|
9
|
1
|
–
|
12
|
5
|
7
|
Гандаль мясам
|
7
|
4
|
3
|
2
|
2
|
2
|
–
|
–
|
5
|
2
|
3
|
Гандаль буйной рагатай жывёлаю
|
19
|
8
|
11
|
5
|
5
|
5
|
–
|
–
|
14
|
3
|
11
|
Гандаль збожжам
|
2
|
1
|
1
|
1
|
1
|
1
|
–
|
–
|
1
|
–
|
1
|
Гандаль лесам
|
8
|
5
|
3
|
3
|
3
|
1
|
–
|
–
|
5
|
2
|
3
|
Гандаль гаршкамі па кірмашах
|
10
|
3
|
7
|
2
|
2
|
2
|
–
|
–
|
8
|
1
|
7
|
Аптэка
|
4
|
2
|
2
|
1
|
1
|
1
|
–
|
–
|
3
|
1
|
2
|
Без галіны[14]
|
7
|
3
|
4
|
2
|
2
|
1
|
–
|
–
|
5
|
1
|
4
|
Падобна як і ў іншых малых
мясцовасцях гандаль па галінах тут мала дыферэнцыяваны: харчовы ідзе ў пары з
мануфактураю, мануфактура з тытунёвымі вырабамі і т. п. Найбольш шматліка
прадстаўленая галіна – гэта харчова-мануфактурна-галантэрэйная, г. зв. гандаль
змешанымі таварамі. Гандляры буйною рагатаю жывёлаю (БРЖ) ў колькасці 5 займаюцца
вывазам скаціны ў Пінск. Сярэдні тыднёвы вываз даходзіў да 10 галоў. Апошнімі гадамі гэтая колькасць увесь час
змяншаецца.[15]
У гандлі прафесійна актыўная ёсць
41 асоба, на іхнім утрыманні 97 пасіўных (25 мужчын, 72 кабеты), або адзін
працаўнік утрымлівае 2.4 асобы (у рамястве 2 асобы). Прафесійна актыўных
саматужнікаў 35, а 6 несаматужных – гэта пераважна сямейнікі-памочнікі, або сваякі,
якія выконваюць пэўныя дапаможныя функцыі ў гандлі.
На 35 асоб саматужнікаў,
прафесійна актыўных у гандлі ў 1933 г., было 26 гандлёвых прадпрыемстваў, якія
выкупілі прамысловыя пасведчанні. Дзеляцца яны паводле галін і катэгорый
наступным чынам:
Табліца 5. Прадпрыемствы паводле галін і катэгорый
Назва галіны
|
Разам
|
III кат.
|
IV кат.
|
1.
Скуплянне журавін
|
1
|
–
|
1
|
2.
Харчовыя тавары, мануфактура і тытунёвыя
вырабы
|
16
|
4
|
12
|
3.
Мяса
|
3
|
–
|
3
|
4.
Мануфактура і тытунёвыя вырабы
|
1
|
4
|
–
|
5.
Шапкі ўласнага вырабу
|
1
|
–
|
1
|
6.
Гаршкі
|
2
|
–
|
2
|
7.
Аптэка
|
1
|
–
|
1
|
8.
Сярпы
|
1
|
–
|
1
|
Агулам
|
26[16]
|
5
|
21
|
 |
| Нахман Дрыжун (1898-1965), рабін Гарадной (1936-1942) |
Застаюцца для абмеркавання іншыя,
акрамя гандлю і рамяства, крыніцы ўтрымання.
Табліца 6 дае апісанне ўсіх
крыніц для той групы, да якой належыць агулам 64 асобы, або 10.93% усяго
жыдоўскага насельніцтва.
Табліца 6. Крыніцы ўтрымання жыдоўскага насельніцтва ў Гарадной, апроч
гандлю і прамысловасці
Тып заняткаў адносна крыніцы ўтрымання
|
Агулам
|
Прафесійна актыўныя
|
Пасіўныя
|
||||||||
Усе
|
М.
|
Ж.
|
Усе
|
М.
|
З іх сам.
|
Ж.
|
З іх сам.
|
Усе
|
М.
|
Ж.
|
|
Разам
|
64
|
33
|
31
|
15
|
13
|
8
|
2
|
2
|
49
|
20
|
29
|
Рабін
|
5
|
1
|
4
|
1
|
1
|
–
|
–
|
–
|
4
|
–
|
4
|
Рэзнік
|
6
|
3
|
3
|
1
|
1
|
–
|
–
|
–
|
5
|
2
|
3
|
Кантар
|
3
|
1
|
2
|
1
|
1
|
–
|
–
|
–
|
2
|
–
|
2
|
Меламед і настаўнік
|
10
|
4
|
6
|
2
|
2
|
2
|
–
|
–
|
8
|
2
|
6
|
Лекар-дантыст
|
1
|
1
|
–
|
1
|
1
|
1
|
–
|
–
|
–
|
–
|
–
|
Медсястра
|
1
|
–
|
1
|
1
|
–
|
–
|
1
|
1
|
–
|
–
|
–
|
Перавозка пошты
|
5
|
2
|
3
|
1
|
1
|
1
|
–
|
–
|
4
|
1
|
3
|
Рамізніцтва
|
7
|
4
|
3
|
3
|
3
|
3
|
–
|
–
|
4
|
1
|
3
|
Гіцаль (скуралуп)
|
3
|
2
|
1
|
1
|
1
|
1
|
–
|
–
|
2
|
1
|
1
|
Праца на зямлі
|
7
|
5
|
2
|
1
|
1
|
–
|
–
|
–
|
6
|
4
|
2
|
Дапамога ад дзяцей з-за мяжы
|
6
|
3
|
3
|
–
|
–
|
–
|
–
|
–
|
6
|
3
|
3
|
Жабрацтва
|
6
|
5
|
1
|
1
|
1
|
–
|
–
|
–
|
5
|
4
|
1
|
Варажба
|
4
|
2
|
2
|
1
|
–
|
–
|
1
|
1
|
3
|
2
|
1
|
Прысутнасць медсястры ў горадзе
зусім не сведчыць пры высокі ровень жыцця насельнікаў Гарадной. У мястэчку няма
ані лекара, ані фельчара, медсястра ж вярнулася ў Гарадную па заканчэнні
навучання ў Варшаве, бо не знайшла там працы.
Нягледзячы на тое, што Гарадная
не ўтварае асобнае жыдоўскай рэлігійнай грамады (належыць да рэлігійнае грамады
ў Высацку), мае аднак уласнага рабіна, рэзніка і кантара.
Мы не прысвяцілі дагэтуль
адмысловае ўвагі прафесійнай працы кабет. Удзел кабет у прафесійнай працы, у
параўнанні з адпаведнымі адносінамі сярод мужчын, ілюструе наступная табліца:
Табліца 7. Падзел жыдоўскага насельніцтва ў Гарадной на прафесійна
актыўных і пасіўных
Разам
|
Мужчыны
|
Кабеты
|
||||
Абс.
|
%
|
Абс.
|
%
|
Абс.
|
%
|
|
Разам
|
579[17]
|
100
|
289
|
100
|
290
|
100
|
Прафесійна актыўныя
|
184
|
31,8
|
153
|
52,9
|
31
|
10,3
|
Прафесійна актыўныя
|
395
|
68,2
|
136
|
47,1
|
259
|
89,7
|
Лік прафесійна актыўных становіць
31.8% усяго насельніцтва, то бок ледзьве траціну. На кожную прафесійна актыўную
асобу прыходзіцца 2.2 асоб прафесійна пасіўных. Сярод мужчын адсотак прафесійна
актыўных складае 52.9%, сярод кабет – толькі 10.3%.[18]
Як ужо згадвалася, гэта амаль што выключна краўчыхі і швачкі.
Сацыяльная структура жыдоўскага
насельніцтва мястэчка вельмі слаба дыферэнцыяваная. Амаль што ўсе прафесійна
актыўныя – гэта саматужнікі, уласнікі крамаў і майстэрань, належным чынам
найманых работнікаў няма.[19]
Дробная група несаматужных складаецца з сямейнікаў-памочнікаў, якія ў нейкай
ступені працуюць разам з бацькам.
Характэрнаю для гэтых дачыненняў
ёсць акалічнасць, што сярод 27 несаматужных 19 у вольным стане; з 5 кабет, якія
знаходзяцца ў гэтай групе, усе незамужнія.
Пабочныя заняткі
Аднае крыніцы даходу бывае вельмі
часта недастаткова для выжывання ўсёй сям’і, таму побач з галоўным заняткам
багата асоб мае і іншыя сродкі утрымання. Часцяком цяжка адрозніць, які з
заняткаў галоўны, а які пабочны, бо часта роля і значэнне занятку залежыць ад
пары года. У Гарадной гэтае з’явы няма ў чыстай форме, акрамя выняткаў.
Жыдоўскае насельніцтва Гарадное
мае хутчэй пабочныя крыніцы даходу, чым пабочныя заняткі. Значная частка
насельніцтва атрымлівае дапамогу з замежжа ў грашовай форме, некаторыя жывуць
часткова з дробных капіталікаў, іншыя маюць дробныя дзялянкі зямлі: малы
гародчык, так бы мовіць поле.
Наступная табліца падае пабочныя
сродкі даходу асоб прафесійна актыўных саматужнікаў, у паасобных групах:
(глядзі табл. 8).
Табліца 8. Пабочныя крыніцы даходу жыдоўскага насельніцтва ў Гарадной
Галоўная крыніца ўтрымання
|
Прафесійна актыўныя саматужнікі
|
Пабочныя крыніцы ўтрымання
|
||||||
Усе
|
Помач з Амерыкі
|
Помач з Амерыкі і капітал
|
Помач з Амерыкі і гарод
|
Гарод і поле
|
Капітал (дысконта)
|
Інш.
|
||
Рамяство
|
112
|
30
|
8
|
4
|
1
|
11
|
4
|
2
|
Кравецтва
|
36
|
5
|
2
|
1
|
–
|
1
|
1
|
–
|
Шавецтва
|
19
|
7
|
2
|
1
|
–
|
2
|
1
|
1
|
Сталярства
|
17
|
3
|
1
|
–
|
1
|
1
|
–
|
–
|
Кавальства
|
14
|
7
|
1
|
–
|
–
|
4
|
2
|
–
|
Паліванне
|
13
|
5
|
2
|
–
|
–
|
2
|
–
|
1
|
Іншыя рамёствы
|
13
|
3
|
–
|
2
|
–
|
1
|
–
|
–
|
Гандаль
|
35
|
11
|
–
|
–
|
1
|
2
|
6
|
2
|
Іншыя заняткі
|
10
|
4
|
–
|
–
|
–
|
2
|
–
|
2
|
Разам
|
157
|
45
|
8
|
4
|
2
|
15
|
10
|
6
|
Сярод 157 прафесійна актыўных
саматужнікаў 45 асоб, альбо 28.7% мае пабочныя крыніцы даходу. 17 асоб мае
агарод, поле або сад. Рэдка гэты занятак трактуецца як гандаль; падобная ёсць
справа з уласнаю хатай, хутчэй уласным памяшканнем, бо хата служыць адной сям’і
і не з’яўляецца крыніцаю даходу.
Дапамогу з Амерыкі атрымлівае 14
асоб і 2 сям’і (сярод 10 «іншых заняткаў») ёсць на выключным утрыманні сваякоў
(дзяцей) з Амерыкі, разам болей за 16 сямей карыстаюць з амерыканскае дапамогі,
як грашыма, так і пакункамі рознага кшталту. Варта зазначыць, што з гэтых 14
асоб – 13 займаецца рамяством, як галоўным заняткам, і толькі адна асоба працуе
ў гандлі.
Дадаткі[20]
Табліца 9. Спіс галоў жыдоўскіх сямей паводле спісу ўнёскаў у касу
Высацкае юдэйскае гміны за 1935 год
№
п/п
|
Прозвішча
і імя
|
Proźwiszcza i imia łacinkaju
|
Век
|
Занятак
|
Сума
ўнёску ў злотых
|
1
|
Аранзон Ошэр
|
Aronzon Oszer
|
гандляр
|
12
|
|
2
|
Аранзон Шолым
|
Aronzon Szołym
|
60
|
гандляр
|
10
|
3
|
Ацман Фроім
|
Acman Froim
|
55
|
гандляр
|
12
|
4
|
Баньшчык Рахміль
|
Bańszczyk Rachmil
|
45
|
шавец
|
11
|
5
|
Баньшчык Янкель
|
Bańszczyk Jankiel
|
35
|
—
|
7
|
6
|
Бараньчук Міхель
|
Barańczuk Michel
|
68
|
кравец
|
11
|
7
|
Бончык Герш
|
Bonczyk Hersz
|
37
|
—
|
8
|
8
|
Бончык Ёсель
|
Bonczyk Josiel
|
30
|
паліўнік
|
8
|
9
|
Бончык Шлома
|
Bonczyk Szłoma
|
40
|
рамізнік
|
7
|
10
|
Бончык Шуэль
|
Bonczyk Szuel
|
73
|
шавец
|
6
|
11
|
Бончык Янкель
|
Bonczyk Jankiel
|
—
|
паліўнік
|
8
|
12
|
Бягун Ошэр
|
Biegun Oszer
|
51
|
—
|
12
|
13
|
Варшаўскі Нахман
|
Warszawski Nachman
|
32
|
гандляр
|
20
|
14
|
Волкун Іцка-Герш
|
Wołkun Icko-Gersz
|
60
|
капялюшнік
|
6
|
15
|
Гакман Ліба
|
Hakman Liba
|
60
|
—
|
12
|
16
|
Гакман Фроім
|
Hakman Froim
|
50
|
бракёр
|
20
|
17
|
Гакман Юда-Лейзэр
|
Hakman Juda-Lejzer
|
57
|
гандляр
|
15
|
18
|
Гакман Юдэль
|
Hakman Judel
|
65
|
паліўнік
|
12
|
19
|
Гасман Бэрка
|
Hasman Berko
|
59
|
—
|
12
|
20
|
Готліб Біньямін
|
Gotlib Binjomin
|
47
|
паліўнік
|
15
|
21
|
Готліб Міхель
|
Gotlib Michel
|
40
|
паліўнік
|
11
|
22
|
Дрыжун Абрам
|
Dryżun Abram
|
63
|
гандляр
|
12
|
23
|
Дрыжун Арон
|
Dryżun Aron
|
41
|
шавец
|
15
|
24
|
Дрыжун Ёйна
|
Dryżun Jojna
|
60
|
—
|
12
|
25
|
Дрыжун Мордка
|
Dryżun Mordko
|
35
|
сталяр
|
8
|
26
|
Дрыжун Мордка
|
Dryżun Mordko
|
43
|
шавец
|
8
|
27
|
Дрыжун Моўша
|
Dryżun Mowsza
|
45
|
шавец
|
7
|
28
|
Дрыжун Нахман
|
Dryżun Nachman
|
35
|
настаўнік (рабін у 1936–1942)
|
12
|
29
|
Дрыжун Шахна
|
Dryżun Szachno
|
57
|
гандляр
|
15
|
30
|
Дрыжун Шлом
|
Dryżun Szłom
|
47
|
—
|
6
|
31
|
Дубін Беньямін
|
Dubin Benjamin
|
50
|
цясляр
|
10
|
32
|
Зільберфарб Хаім
|
Zilberfarb Chaim
|
36
|
паліўнік
|
12
|
33
|
Зільберфарб Шмуль
|
Zilberfarb Szmul
|
65
|
рамізнік
|
11
|
34
|
Кабілянскі Ёсель
|
Kobilański Josiel
|
40
|
гандляр
|
15
|
35
|
Кабілянскі Фішэль
|
Kobilański Fiszel
|
47
|
паліўнік
|
12
|
36
|
Каган Абрам
|
Kagan Abram
|
40
|
гандляр
|
12
|
37
|
Каган Мэер
|
Kagan Mejer
|
36
|
гандляр
|
12
|
38
|
Каціковіч Ошэр
|
Kocikowicz Oszer
|
66
|
гандляр
|
20
|
39
|
Куртач Арон
|
Kurtacz Aron
|
66
|
гандляр
|
20
|
40
|
Ліберкас Вольф
|
Liberkas Wolf
|
32
|
гандляр
|
16
|
41
|
Ліберкас Моўша-Лейб
|
Liberkas Mowsza-Lejb
|
55
|
каваль
|
16
|
42
|
Ліберман Абрам
|
Liberman Abram
|
52
|
—
|
6
|
43
|
Ліберман Герш
|
Liberman Giersz
|
31
|
шавец
|
6
|
44
|
Ліберман Давід
|
Liberman Dawid
|
34
|
каваль
|
15
|
45
|
Ліберман Довід
|
Liberman Dowid
|
41
|
рамізнік
|
8
|
46
|
Ліберман Ёйна
|
Liberman Jojna
|
45
|
паліўнік
|
11
|
47
|
Ліберман Ёсель
|
Liberman Josiel
|
40
|
шавец
|
6
|
48
|
Ліберман Мэер
|
Liberman Mejer
|
40
|
рамізнік
|
10
|
49
|
Ліберман Моўша-Іцка
|
Liberman Mowsza-Icko
|
45
|
каваль
|
12
|
50
|
Ліберман Нэвах
|
Liberman Newach
|
—
|
—
|
10
|
51
|
Ліберман Пэйсах-Міхель
|
Liberman Pejsach-Michel
|
69
|
кравец
|
6
|
52
|
Ліберман Пінхас
|
Liberman Pinchos
|
67
|
шавец
|
6
|
53
|
Ліберман Фроім-Ёсель
|
Liberman Froim-Josiel
|
59
|
каваль
|
15
|
54
|
Ліберман Шымон
|
Liberman Szymon
|
30
|
каваль
|
15
|
55
|
Ліберман Эля
|
Liberman Ela
|
55
|
кравец
|
11
|
56
|
Ліберман Янкель
|
Liberman Jankiel
|
52
|
каваль
|
12
|
57
|
Ліберман Яхіль
|
Liberman Jachil
|
64
|
каваль
|
10
|
58
|
Мігдалевіч Мордка
|
Migdalewicz Mordko
|
38
|
падрабін
|
15
|
59
|
Медведзь Нахман
|
Miedwiedź Nachman
|
31
|
рамізнік
|
11
|
60
|
Медведзь Ошэр
|
Miedwiedź Oszer
|
68
|
гандляр
|
22
|
61
|
Медведзь Шая
|
Miedwiedź Szaja
|
40
|
рамізнік
|
10
|
62
|
Олеўскі Арон
|
Olewski Aron
|
31
|
гамашнік
|
9
|
63
|
Ольцман Юдка
|
Olcman Judko
|
39
|
цясляр
|
10
|
64
|
Пекач Абрам-Іцка
|
Pekacz Abram-Icko
|
67
|
гандляр
|
11
|
65
|
Пекач Герш
|
Pekacz Hersz
|
48
|
гандляр
|
12
|
66
|
Пекач Герш
|
Pekacz Hersz
|
55
|
рамізнік
|
11
|
67
|
Рыцман Лейб
|
Rycman Lejb
|
35
|
—
|
11
|
68
|
Санберг Айзык
|
Sanberg Ajzyk
|
65
|
сталяр
|
8
|
69
|
Санберг Моўша
|
Sanberg Mowsza
|
38
|
сталяр
|
10
|
70
|
Туркеніч Абрам
|
Turkienicz Abram
|
34
|
гандляр
|
15
|
71
|
Туркеніч Арон
|
Turkienicz Aron
|
59
|
гандляр
|
15
|
72
|
Туркеніч Бэрка
|
Turkienicz Berko
|
61
|
паліўнік
|
11
|
73
|
Туркеніч Іцка
|
Turkienicz Icko
|
37
|
гандляр
|
15
|
74
|
Туркеніч Кесыель
|
Turkienicz Kesyel
|
29
|
—
|
11
|
75
|
Туркеніч Мордка
|
Turkienicz Mordko
|
34
|
каваль
|
12
|
76
|
Туркеніч Моўша
|
Turkienicz Mowsza
|
45
|
гандляр
|
16
|
77
|
Туркеніч Фроім
|
Turkienicz Froim
|
42
|
рамізнік
|
9
|
78
|
Туркеніч Шлома
|
Turkienicz Słoma
|
37
|
гандляр
|
12
|
79
|
Туркеніч Шмуль
|
Turkienicz Stmul
|
38
|
паліўнік
|
11
|
80
|
Туркеніч Янкель
|
Turkienicz Jankiel
|
35
|
гандляр
|
15
|
81
|
Фельдман Абрам
|
Feldman Abram
|
55
|
—
|
11
|
82
|
Фельдман Ёсель
|
Feldman Josiel
|
34
|
сталяр
|
11
|
83
|
Фрыдман Арон-Файвель
|
Frydman Aron-Fajwel
|
53
|
—
|
8
|
84
|
Фрыдман Міхoіл
|
Frydman Michoił
|
39
|
—
|
7
|
85
|
Фрыдман Міхель
|
Frydman Michel
|
35
|
—
|
7
|
86
|
Фрыдман Моўша-Лейб
|
Frydman Mowsza-Lejb
|
47
|
гандляр
|
15
|
87
|
Фрыдман Ошэр-Лемель
|
Frydman Oszer-Lemel
|
63
|
—
|
12
|
88
|
Фрыдман Файвель
|
Frydman Fajwel
|
68
|
цясляр
|
11
|
89
|
Фрыдман Фроім-Ошэр
|
Fridman Froim-Oszer
|
35
|
аптэкар
|
10
|
90
|
Фрыдман Шлома
|
Frydman Szłoma
|
—
|
гандляр
|
12
|
91
|
Фрыдман Шолім
|
Frydman Szolim
|
—
|
—
|
9
|
92
|
Фрыдман Шуль
|
Frydman Szul
|
41
|
кравец
|
11
|
93
|
Фурман Герш
|
Furman Giersz
|
53
|
—
|
5
|
94
|
Хазан Ошэр
|
Chazan Oszer
|
65
|
гандляр
|
20
|
95
|
Хазан Шлім
|
Chazan Szlim
|
гандляр
|
12
|
|
96
|
Цудзік Ёсель
|
Cudzik Josiel
|
47
|
гандляр
|
20
|
97
|
Цыпорын Нохім
|
Cyporyn Nochim
|
55
|
рамізнік
|
6
|
98
|
Шац Шая-Юдэль
|
Szac Szaja-Judel
|
68
|
гандляр
|
10
|
99
|
Шмід Моўша
|
Szmid Mowsza
|
66
|
гандляр
|
20
|
100
|
Шмід Шуль-Лейб
|
Szmid Szul-Lejb
|
47
|
каваль
|
12
|
101
|
Шмуц Абрам
|
Szmuc Abram
|
31
|
гандляр
|
16
|
102
|
Шмуц Абрам-Эля
|
Szmuc Abram-Ela
|
71
|
—
|
12
|
103
|
Шыр Янкель
|
Szyr Jankiel
|
47
|
гандляр
|
16
|
104
|
Эйдэльман Бэрка
|
Ejdelman Berko
|
40
|
мельнік
|
12
|
105
|
Эйдэльман Оўшыя
|
Ejdelman Owszyja
|
70
|
мельнік
|
12
|
106
|
Энтэль Шуль-Нэах
|
Entel Szul-Neach
|
61
|
мяснік
|
20
|
107
|
Эрдман Шая
|
Erdman Szaja
|
45
|
кравец
|
10
|
Табліца 10. Уласнікі крамаў
і гандлёвых прадпрыемстваў у 1933 г.
№
п/п
|
Прозвішча, імя
|
Прадпрыемства
|
1
|
Барыль Лея
|
Харчовая крама
|
2
|
Варшаўскі Нэхемія
|
Галантарэйная крама
|
3
|
Гакман Мірля
|
Склад солі
|
4
|
Глінкоўскі Мордух
|
Харчовая крама
|
5
|
Дрыжун Эстэр
|
Крама скураных вырабаў
|
6
|
Дрыжун Мордух
|
Харчовая крама
|
7
|
Дрыжун Нэвах
|
Харчовая крама
|
8
|
Зільберфарб Ента
|
Харчовая крама
|
9
|
Злотнік Ніхамша
|
Харчовая крама
|
10
|
Кабыла Бэйла
|
Харчовая крама
|
11
|
Кабiлянскі
Ёсель
|
Харчовая крама
|
12
|
Кулік Уладзіслаў
|
Чайная
|
13
|
Куртач Арон
|
Харчова-галантарэйная крама
|
14
|
Куфа Марцін
|
Рэстаран
|
15
|
Куціковіч Ошэр
|
Харчова-тытунёвая крама
|
16
|
Ліберкас Эйдла
|
Харчовая крама
|
17
|
Ліберман Эстэр
|
Харчовая крама
|
18
|
Ліберман Янкель
|
Мясная крама
|
19
|
Ляўковіч Піліп
|
Гарэлачная крама
|
20
|
Петрусевіч Казімір
|
Віна-гарэлачная крама
|
21
|
Туркеніч Арон
|
Харчовая крама
|
22
|
Туркеніч Мерля
|
Харчовая крама
|
23
|
Фрыдман Абрам
|
Мясная крама
|
24
|
Фрыдман Ошэр
|
Скупка жывёлы
|
25
|
Фрыдман Фроім
|
Аптэчны склад
|
26
|
Фрыдман Шлома
|
Харчовая крама
|
27
|
Хазан Шалом
|
Харчовая крама
|
28
|
Цудзік Ёсель
|
Харчовая крама
|
29
|
Шамкаловіч Аляксандр
|
Віна-гарэлачна-тытунёвая крама
|
30
|
Шыр Янкель
|
Харчовая крама
|
31
|
Энтэль Абрам
|
Мясная крама
|
Артыкул быў надрукаваны ў
польскім перыядычным друку ў 1935 годзе. Пераклад з польскае Валера Кісяля
[1] У
Гарадной і наваколлі існуе каля 500 майстэрань. Глядзі: Przemysł ludowy w województwach: wileńskiem, nowogrodzkiem, poleskiem i wołyńsklem. J.
Orynżyna. W-wa 1927 r.
[2] Урад
гміны на запыт, які датычыўся жыдоўскага насельніцтва ў Гарадной падаў у лісце
з дня 2.ІІІ.[1935] – 593 майсеевай веры, 2226 іншых веравызнанняў: разам 2819
жыхароў.
[3] На 100
мужчын у Польшчы даводзіцца (перапіс з 1931? г. у веку 0-9 – 98.4; 10-19 – 104.5;
20-29 114.9; 30-39 – [страчаны тэкст]; 40-49 – 109.2; 50-59 – 106.2; 60 і
вышэй 106.7 (Mały rocznik
statystyczny r. 1934 str. 12).
[4] Сямейная
суполка ў сэнсе супольнага пражывання
[6] Стальмах
– майстар, які робіць калёсы, сані.
[7]
Інтралігатар, шытар: асоба, што апраўляе кнігі (сшывае выдрукаваныя аркушы і
мацуе іх усярэдзіне аправы або вокладкі).
[8] Галава
сям’і працуе і жыве ў іншым горадзе.
[9] Млыны
маюць заробкавы характар; яны мелюць збожжа за кошт сялян.
[10] У працы
«Przejawy kryzysu w rzemiośle
i chałupnictwie» (W-wa 1934, str. 471)
E. Arnekker піша: «…на
Палессі, у Гарадной, майстэрні яшчэ не ліквідаваныя (232), толькі цяпер ганчары
радзей працуюць для гандляроў, затое самі развозяць гаршкі па вёсках і
выменьваюць іх на збожжа».
[11] Przemysł ludowy w woj. wileńskiem, nowogrodzkiem, poleskiem i wołyńsklem. Opracowała Janina
Orynżyna. W-wa [1927].
[12]
Колькасць пасведчанняў падлічаная на падставе картак, запоўненых тымі, хто
выкупляе пасведчанні. (Матэрыялы з G.U.S.)
[13]
Хрысціянскіх прамысловых прадпрыемстваў было 5, усе VIII катэгорыі: 1 сячкарня, 2 цагельні, 2
млыны.
[14] У тым
ліку 1 пасярэднік і 1 гандлёвы работнік.
[15]
Некаторыя прычыны гэтага застою ў гандлі БРЖ разглядае I. Zam у слуханнях пад загалоўкам «Заняпад гандлю
БРЖ на Палессі» ((„Dos
wirtszaftleche lebn” ( «Życie gospodarcze») 1934 r. Nr. 8/9)
[17]
Дагэтуль мы аперавалі лічбаю 589 асоб; розніца 10 асоб вынікае адтуль, што не
бралі ў разлік пры аналізе адносіны актыўных і пасіўных тых асоб (пасіўных),
якія не ёсць утрымліваныя ў Гарадной нікім: 6 асоб на ўтрыманні сваякоў з-за
мяжы (у табліцы «іншыя заняткі»), і 4 асобы на ўтрыманні мужа і бацькі, якія
працуюць у іншым горадзе (у табліцы «насельніцтва, якое жыве з рамяства і
прамысловасці»).
[18] Цікавыя
вынікі дае параўнанне гэтых адносін сярод жыдоўскага насельніцтва мястэчка
Стараканстантынава (у савецкай Украіне [цяпер Хмяльніцкая вобласць – В.К.]),
даследаванага Ш. Ліпшыцам у 1931 г. адсотак прафесійна актыўных сярод
тамтэйшага жыдоўскага насельніцтва (4837 асоб) становіць 33.3%, сярод мужчын
54.3%, сярод кабет 17%. (Параўнай: Sz. Lipszyc , „O
miasteczku”. Państwowy
Inslytut wydawniczy dla mniejszości narodowych ZSRR.
Charków-Kijów 1932). Аказваецца, што адносіны ў гэтай галіне выяўляюцца там
падобна як у Гарадной, розніца існуе адно ў велічыні адсотка прафесійна
актыўных сярод кабет: адносны адсотак у Стараканстантынаве ў 1.5 раза вышэйшы
за такі самы ў Гарадной.
[19] Як
падае Ш. Ліпшыц у цытаванай працы, сярод прафесійна актыўных у
Стараканстантынаве ў 1931 г. 55.7% складалі найміты ў поўным значэнні гэтага
слова, або абсалютную большасць усяго прафесійна актыўнага жыдоўскага
насельніцтва. У гэтым аспекце, як відаць, існуе значная розніца паміж Гарадною
і Стараканстантынавам.
[20] Спісы
падаюцца паводле даследавання Аляксея Вячоркі
No comments:
Post a Comment