Ян Кароль Млоцкі - біяграфія

Млоцкі Ян Кароль з Млоцка герба Праўдзіц (памёр каля 1675), стараста гельмецкі і пінскі, дыпламат, соймавы пасол. Быў сынам Войцеха Млоцкага і Зоф’і Пеняжкоўны, падсталянкі пярэмыскае  (у Пярэмышлі - цэнтры Надсяння), пляменнікам аршанскага старасты Андрэя Млоцкага. Прыняты ў маладосці на двор канцлера Вялікага Княства Літоўскага Альбрэхта Станіслава Радзівіла, стаў ягоным давераным слугою. Па дзядзьку быў тытулярным гельмецкім старастам у Інфлянтах. Дзякуючы пратэкцыі свайго патрона, быў прызначаны Уладзіславам Вазам каралеўскім сакратаром Літоўскае метрыкі большай (канцлерскай). Вёў адну з кніг запісаў, якая ахоплівала 1651–1655 гады.
У лістападзе 1648 ўдзельнічаў у элекцыйным сойме і падпісаў акт выбару Яна Казіміра, які прызначыў 24.11.1649 Млоцкага падстолім цеханоўскім (той урад Млоцкі займаў вельмі нядоўга). На даручэнне Альбрэхта Станіслава Радзівіла выконваў колькіразова функцыю дыпламатычнага пасланца ў Маскву. Першым разам паехаў з каралеўскім лістом да цара Аляксея Міхайлавіча перад самаю смерцю Уладзіслава Вазы, аднак у дарозе захварэў і дачакаўся безкаралеўя ў краіне. Паўторна выслаў яго кароль Ян Казімір да цара з Кракава 14.02.1649 з лістом, у якім паведамляў пра сваё ўступленне на трон і папярэджваў пра прыбыццё вялікага пасольства. Млоцкі зноў захварэў і выехаў толькі 01.04.1649, да Масквы дабраўся 13.05, а 19.05 атрымаў спрыяльны адказ цара, што той чакае на паслоў і гатовы пацвердзіць вечны мір. Млоцкі вярнуўся ў ліпені 1649 ў краіну. Ад высылкі пасольства ў Маскву аднак устрымаліся, бо цар праводзіў  адначасова перамовы з Багданам Хмяльніцкім.

У студзені 1653 Млоцкі паведаміў каралю, што Радзівіл не прыме віленскага ваяводства, а ў чэрвені 1653 склаў кампанію свайму пану Радзівілу ў падарожжы да Цяпліц, размешчаных у Сілезіі каля Яленяй Гуры. Каля 15.11.1653 быў высланы падчас жванецкае выправы з абозу, як ужо апошні пасланец Рэчы Паспалітае да цара перад выбухам вайны. Вярнуўся з той місіі 21.02.1654. Быў абраны ковенскім паслом на надзвычайны варшаўскі сойм, а Радзівіл – сам не могучы ехаць – даверыў яму 09.06 нагляд за сваімі справамі на працягу сойму. У час «патопу» Млоцкі ўзяў ўзяў удзел у падрыхтоўцы антышведскага паўстання ў Жамойці, якое выбухнула ў красавіку 1656. Радзівіл вызначыў яго адным з чатырох выканаўцаў свайго тэстаменту і напэўна здабыў сабе ў караля права перадачы пінскага судовага стараства, якое Млоцкі атрымаў пасля яго смерці (1656). Быў паслом на сойм 1658, з якога быў дэлегаваны на Літоўскі скарбовы трыбунал. Зноўку быў паслом у 1661 і вызначылі яго тады да «Лабугоўскае » камісіі, скліканай для ўсталявання дэталяў (справа мытаў у Лібаве, памежных спрэчак) у сувязі з рэалізацыяй пастаноў Веляўска-Быдгаскае дамовы. У траўні 1667 заняўся ў Алыцы пахаваннем удавы па А. С. Радзівілу, Крыстыны з Любамірскіх, і выкананнем пастаноў яе тэстаменту. Дня 18.01.1669 пінскі соймік прызначыў Млоцкага адным з 22 паслоў на элекцыйны сойм і даручыў у інструкцыі выступіць паміж іншым супраць спалучэння польнай булавы з меншай літоўскай пячаткаю і надавання ўрадаў дысідэнтам. Таму належаў на той час да прыхільнікаў Пацаў. Падпісаў элекцыю Міхала Карыбута Вішнявецкага з Берасцейскім ваяводствам. Дня 08.04.1673 быў прызначаны соймам у ваенную раду пры каралю Міхалу Карыбуту; на тым жа сойме быў дэпутатам Вялікага Княства Літоўскага для складання соймавых канстытуцый. Падпісаў наступную элекцыю Яна Сабескага (1674). Жыў яшчэ ў 1675. Быў жанаты з Янай.

Паводле Польскага біяграфічнага слоўніка, т. 21 (Тадэуш Васілеўскі, с. 405-406), выдадзенага ў 1976.

P.S. Ян Кароль Млоцкі сыграў вельмі важную ролю ў лёсе Гарадной сярэдзіны 17 ст. Ён прыняў Кігіраўскае войтаўства і ўсё Пінскае стараства, калі мястэчка фактычна не існавала пасля татарскага спусташэння канца 1653. Відавочна, менавіта ён, як арандатар зямлі Пінскае каралеўскае эканоміі, зрабіў захады па аднаўленні і новым засяленні Гарадной у 1656–1660. Ян Кароль Млоцкі да 1675, а пасля ягонай смерці ўдава Яна Млоцкая баранілі гарадэнцаў ад прэтэнзій суседзкіх землеўладальнікаў, напрыклад, ад уладальніка вёскі Хвядоры Рамана Борха. Удзячныя гарадэнцы ў 1803 годзе яшчэ памяталі ролю Яна Кароля Млоцкага ў аднаўленні магдэбургскага права ў 1670. Менавіта пан Ян Кароль хадайнічаў перад каралём Міхалам Вішнявецкім пра аднаўленне прывілею, страчанага ў час казацкіх і татарскіх нападаў. Без ягонага асабістага сведчання аднаўленне вольнасцяў наўрад ці было б магчымае, бо як паказалі пазнейшыя судовыя працэсы, копій прывілеяў, нададзеных да 1653, выявіць нідзе не ўдалося.

«Имело местечко Городна предуниовые привилегии на землю, тоже на разные свободы и вольности, те во время мятежов козацких и нападов татарских загибли. Иван Карл Млоцкий, староста пинский и владелец экономии, близ того века жительствуя, совершенно будучи того сведущ, засвидетельствовал пред престолом истинное существование помененных, местечку Городной служащих привилегий и в оных наданных тому ж местечку вольностей, и сим представил королю и просил выдачи мещанам городенским привилегии по причине пропавших прежних.» [1, арк. 5]

Імя Млоцкага было нават адмыслова ўключанае ў тэкст прывілею 5 лістапада 1670:

«…за представлением затем нам чрез господинов советников и чиновников, при нас находящихся, от урожденного Ивана Карла Млоцкого, старосты нашего пинского, за местечком Городном названным, в старостве пинском лежащем, во владении оного в то время состоящем, вознамерили и проч…» [1, арк. 4 адв.]

Удзячнасць да тагачаснага пінскага старасты гучала на судзе 1803 года і ў такіх словах:

«…А хотя бы и повиновались старостиной Млоцкой, то не из обязанности, но из благодарности за милости, каких от мужа ея Ивана Карла Млоцкого испытывали…» [1, арк. 16 адв., 13]

Такім чынам, імя Яна Кароля Млоцкага, дыпламата Рэчы Паспалітае ў Маскве, сакратара Літоўскае метрыкі, пінскага старасты, які актыўна займаўся палітыкаю, але пры гэтым не забываўся на даручаную яму гаспадарку, які сыграў выключна станоўчую ролю для продкаў сучасных гарадэнцаў вартае належнага ўшанавання ў наш час.

Валер Кісель

Крыніца:

1.       Нацыянальны гістарычны архіў Беларусі ў Менску (НГАБ). Фонд 535, вопіс 1, справа 1.