31/05/2013

Катастрофа перад Калядамі 1653 года


…У антыфеадальную вайну 1648—54 спалена татарамі, захоплена ў палон 700 жыхароў мястэчка…
Сціслы радок з энцыклапедыі, але што за ім стаіць? Як сталася, што вайна антыфеадальная, а загінулі ад татарскіх саюзнікаў?

29/04/2013

Інвентар мястэчка Гарадной 1747 года

10 снежня 1746 г. Пінская эканомія, якая была на той момант у валоданні падляскай ваяводзіны Тэклі Сапежынай (народжанай Радзівіл, у першым шлюбе Вішнявецкай), паводле прывілею караля Аўгуста ІІІ дасталася ў пажыццёвае валоданне чашніка Вялікага княства Літоўскага Міхала Казіміра Агінскага (1730-1800), пазней славутага гетмана і кампазітара. У сувязі з перадачаю эканоміі ў 1747 годзе будаўнічы Пінскага павету Леанард Антоні Астраменцкі склаў інвентар уладанняў.

17/04/2013

Войты магдэбурськоі Городноі


Городна була нэвелікім літовськім городом (местом) у найвелікшуй европейськуй дэржаві Рэчі Посполітуй до 1793 року.

15/04/2013

Лексика городенских гончаров (ч. 1)

В. Л. Веренич, Л. А. Кривицкий (из сборника "Полесье", 1968)
Копают глину. Городная 1912. Фото Исаака Сербова
Километрах в 40 на юго-восток от Пинска недалеко от районного центра г. Столина находится Городная (Городна́), издавна известная на Пинщине

03/03/2013

1912. Гарадная 100 год таму

Славуты беларускі этнограф Ісак Сербаў ня мог не пабываць у Гарадной. Ягоныя 27 фотасьведчаньняў Гарадное перад Першаю сусьветнаю вайною захоўваюцца ў бібліятэцы Віленскага ўнівэрсытэту. Вось якімі ён убачыў мястэчка і местачкоўцаў улетку 1912:
Вуліца мястэчка

20/02/2013

1965. Гліна і круг

Сяды́са, нэбо́ж, за круг да робі горшкі, то будэш хлеб есты (городэнська прыказка)
1936. Горшчае на поштовцы

13/02/2013

Замкавішча




Каля Гарадное ёсьць месца, якое немагчыма прамінуць, дасьледуючы гісторыю мястэчка. Пра яго распавядаюць паданьні самі гарадэнцы, яно вабіць археолягаў і чорных капальнікаў, тут да паэтаў прыходзіць натхненьне.

12/02/2013

Фенамен Гарадное

…10. Фенамен Гарадное выяўляецца ў наступным:
1) У 1579 г. Гарадная атрымала магдэбургскае права, якое было пацверджана ў 1670, потым у 1753 гг. Магдэбургскае права з’яўлялася юрыдычным замацаваннем поспехаў гараджан у барацьбе за самастойнасць. Яно давала правы гораду на самакіраванне. Адзначым, што ў ХІV–ХVІ стст. ў Беларусі атрымалі магдэбургскае права 29 гарадоў, у тым ліку на тэрыторыі Брэсцкае вобласці – 8. Гарадная атрымала магдэбургскае права чацвертым па ліку горадам на Берасцейшчыне (пасля Берасця – 1390 г., Высокага – 1494 г., Каменца – 1518 г.). З гэтага вынікае, што Гарадная да таго часу мела багатыя гарадскія традыцыі, паколькі на пустым месцы нічога ўзнікнуць не можа.

07/02/2013

Адам був злеплены з гліны


Уладзімір Караткевіч, “Званы ў прадоннях азёр”
XVII. "АДАМ БУВ ЗЛЕПЛЕНЫ З ГЛІНЫ..."
А наступнага дня мы паехалі шукаць народных майстроў. У Моталі ткачы, у Кужэлічах пляценне, у Іванаве інкрустацыя, у Гарадной ганчары.
Мы паехалі да ганчароў. Суправаджаў нас галоўны мастак фабрыкі мастацкіх вырабаў Алесь Пятровіч Ступак, мажны гэткі, тыповы ўкраінец.
Усё ж гэта было дзіва як хораша! Вёска Хлябы, што спіць у збажыне. I хоць нас кідала, хоць дарога, не памятаю ўжо, хто гэта сказаў, была падобная на паласу эксперыментаў гіганцкага дыназаўра, затое абапал яе цвіла шыпшына, трапляліся не зусім яшчэ зарослыя дзюны, а пасля пачаліся і лясы.

06/02/2013

Званы ў прадонні Гарадэнскага возера

   “Люблю ўсе месцы на Беларусі. Ведаю таксама ўсе. Некаторыя болей, некаторыя меней. Найбольш – Прыдняпроўе, Палессе, Прыдзвінне, Наваградчыну…[1] Невыпадкова Палессе названае адразу пасля роднага Прыдняпроўя. Заўзяты рыбак, Уладзімір Караткевіч багата часу бавіў на Прыпяці, нават смяротная хвароба застала яго там у 1984. Аднак аблічча праўдзівага Палесся Караткевіч пабачыў менавіта ў Гарадной:

31/01/2013

Прывілей на Майдэборскае права 1792 року


Малюнак герба Гарадное ў тэксьце
Прывілею 1792 року
У 1776 року пад ціскам Расеі было скасаванае Майдэборскае права для ўсіх невялікіх местаў і мястэчак Вялікага княства Літоўскага. Адразу ж мяйсцовыя магнаты паспрабавалі выкарыстаць гэта, павялічыўшы падаткі і накінуўшы дадатковыя павіннасьці на раней вольных мяшчан. Гарадэнцы адмовіліся выконваць новы інвэнтар, зьвярнуўшыся ў суды і атрымаўшы ў 1784 аберагальны ліст ад караля. Чатырохгадовы Сойм Рэчы Паспалітае 1788-1792 распачаў доўгачаканыя рэформы дзяржаўнага ўладкаваньня. 18 красавіка 1791 року быў прыняты закон пра месты, а 3 траўня – Канстытуцыя. Гэтыя законы фактычна далучалі мяшчан да палітычнага стану краіны, ураўноўваючы іх у правох са шляхтаю. У выкананьне гэтых нарматыўных актаў 17 сакавіка 1792 Гарадная пасьпела зноў атрымаць Майдэборскае права ў ліку 74 мястэчак Вялікага княства Літоўскага і адзіная ў Пінскім павеце. Прыводжу тэкст гэтага Прывілею паралельна па-польску, як у арыґінале[1], так і ў маім перакладзе на беларускую.

28/01/2013

Летапіс Гарадное



Пачатак Гарадное губляецца ў сівой даўніне. Паводле вусных паданьняў саміх гарадэнцаў яна была заснаваная больш за тысячу гадоў таму ў часы Ўладзімера Вялікага.[1] Мейсца на пясчанай высьпе сярод бяскрайняга і непраходнага балота Марочнае на пінскім Зарэччы было выдатным для пабудовы ўмацаванага гораду (адсюль назва Гарадная, у старых дакумэнтах Городно), цяжкадаступнага для шматлікіх ворагаў. На карысьць кіеўскага паходжаньня гаворыць унікальная гарадэнская мікрамова з паўмяккімі зычнымі і галосным гукам, які раней пазначаўся літарай “ѣ”.  На думку дасьледнікаў, гэтыя моўныя рысы былі ўласьцівыя афіцыйнай мове Кіеўскае Русі.[2] 

27/01/2013

Пачатак


Гісторыя Беларусі складаецца з гісторыяў асобных населеных пунктаў, якія існавалі тут. Месты, мястэчкі, вёскі... Так сталася, што вялікім местам заўсёды найбольшая ўвага. У іх жылі каралі, адбываліся соймы, пісаліся законы, будаваліся палацы. Багата ведаем мы пра месты і мястэчкі, дый нават і вёскі, якія належалі магнатам, дзякуючы іхным фамільным зборам. Але былі на Беларусі мястэчкі, якія мелі цікавую гісторыю, амаль што не адлюстраваную ў дзяржаўных і магнацкіх дакумэнтах. Дзякуючы самакіраваньню, такія мястэчкі самі вялі свае гаспадарчыя і судовыя справы, мелі сваю ратушу і мескую канцылярыю. Калі ратуша гарэла ў адной з частых войнаў, разам зь ёю гінула і гісторыя мястэчка.